Het dode hoekproject van Contact Onderwijsadviesbureau is een les voor de leerlingen van groep 7 en 8 van het basisonderwijs en klas 1 en 2 van het voortgezet onderwijs. Tijdens deze les worden de leerlingen meegenomen in de thematiek rondom de dode hoeken van een groot voertuig. Ze zullen een verkeersfilm te zien krijgen, in een vrachtauto zelf ontdekken en ervaren waar de dode hoeken van een voertuig zitten, buiten de vrachtauto de dode hoeken aanwijzen, contact zoeken met de chauffeur en leren hoe ze op een veilige manier met een groot voertuig om kunnen gaan in het verkeer. Het project is afgestemd op de beleefwereld van de leerlingen en sluit aan bij de leerdoelen volgens het leerdoelendocument permanente verkeerseducatie van Traffic test bv.
Beoordeling
| 1. Keuze van te beïnvloeden gedrag | ★★★★★ |
| 2. Keuze van de doelgroep | ★★★★★ |
| 3. Het formuleren van leerdoelen | ★★★★★ |
| 4. Didactische uitgangspunten | ★★★★★ |
| 5. Inhoud en vormgeving | ★★★★★ |
| 6. Toetsing en evaluatie in programma | ★★★★★ |
| 7. Handleiding en draaiboek | ★★★★★ |
| 8. Implementatie van het programma | ★★★★★ |
| 9. Procesevaluatie / gebruikerservaringen | ★★★★★ |
| 10. Kwaliteit van de effectmeting* | ★★★★ |
N.b. Er zijn maximaal vijf sterren per onderdeel te behalen.
*De kwaliteit van de effectmeting velt geen oordeel over het effect van het product
Uitleg over het volledige toetsoordeel van deze interventie.
Praktische informatie
Contactgegevens: info@contact-onderwijsadviesbureau.nl, Ronalt Vrieling 06-18372558 of Geralda Vrieling 06-10505692
Kosten: Prijs op aanvraag
Verschijningsvorm
Het dode hoekproject is een praktische verkeersles voor de leerlingen van groep 7 en 8 van het basisonderwijs en klas 1 en 2 van het voortgezet onderwijs.
Korte karakteristiek
Het project bestaat uit 5 onderdelen:
- Interactief inleidend gesprek
- Kijken van een verkeersfilm
- Ontdekken en ervaren in de vrachtauto (groot voertuig)
- Ontdekken en ervaren buiten de vrachtauto (groot voertuig)
- Nulmeting en evaluatie
Methodiek
- In het klaslokaal wordt eerst een interactief, inleidend gesprek gevoerd met de leerlingen waardoor voorkennis geactiveerd wordt. Daarna kijken de leerlingen een verkeersfilm waarin voor hen herkenbare situaties voorkomen van een automobilist, fietsers en een vrachtauto. De film eindigt in een verkeerssituatie met betrekking tot de dode hoek. De leerlingen gaan vervolgens interactief in gesprek met de gastdocenten over deze verschillende verkeerssituaties, wat er volgens hen goed ging en wat ze op viel.
- Er wordt een vrachtauto ingezet ten tijde van het project. Er kunnen vrachtauto’s worden ingezet met een Euro 6 normering, wat betekent dat ze milieutechnisch op elke plek in Nederland mogen rijden en dat er voldaan wordt aan de hoogste standaarden in het kader van duurzaamheid en milieu.
- De 2 gastdocenten gaan bij de vrachtauto in gesprek met de leerlingen. In de cabine van de vrachtwagen krijgen de leerlingen instructie over de spiegels en camera’s in en aan de auto en wordt gedemonstreerd hoe de leerlingen rondom de vrachtauto zich in en uit het zicht van de spiegels bewegen. Buiten de vrachtwagen ligt een mat waarop de plaatsen aangegeven worden waar een chauffeur je wel of niet kan zien. De leerlingen buiten krijgen rondom de vrachtauto instructie over de gevaarlijke plekken, de dode hoeken en de plaats waar ze veilig kunnen staan. Dit wordt afgesloten met een praktijktoets. Daarna wisselen de leerlingen om: de eerste groep gaat naar buiten en de tweede groep gaat in de cabine.
- Er wordt ook een enquêtetool ingezet voor een nul- en een nameting, waardoor het project geëvalueerd kan worden. Aan de leerkracht van groep 7 of 8 wordt gevraagd om de leerlingen voorafgaand aan het project een aantal online vragen over de dode hoek te laten beantwoorden. Ook wordt de leerkracht gevraagd deze enquête door de ouders van zijn leerlingen in te laten vullen. Zo is er voordat het project begint al een indicatie van de kennis van de leerlingen.
- Aan het einde van het project wordt er een foto gemaakt van de leerlingen bij de vrachtauto. Deze foto wordt binnen 2 weken per e-mail naar de leerkracht van groep 7 of 8 gestuurd met de vraag deze aan zijn leerlingen en hun ouders te verspreiden en de evaluatie die er bij hoort in te vullen. Wanneer leerlingen de vragen goed beantwoorden kunnen ze een prijs winnen.
Doelstelling van het dode hoek project
Leerlingen bewust te maken van de dode hoeken van een groot voertuig en ze te leren hoe ze het beste kunnen handelen in deze bewuste verkeersituatie. Daarnaast weten ze dit over te brengen op andere weggebruikers. Ook weten ze dat de dode hoek niet alleen een gevaar vormt bij vrachtwagens, maar bij al het gemotoriseerd verkeer.
Om deze doelstelling te bereiken worden de volgende leerdoelen gesteld:
- De leerlingen kennen aan het eind van de les het begrip dode hoek en kunnen het uitleggen (kennen)
- De leerlingen kennen aan het eind van de les het begrip groot voertuig en kunnen het verwoorden (kennen)
- De leerlingen weten aan het eind van de les waar de dode hoeken zijn van een groot voertuig en kunnen ze aanwijzen (kennen en kunnen)
- De leerlingen weten aan het eind van de les hoe te handelen in de buurt van een groot voertuig, kunnen het laten zien en zijn bereid dit toe te passen in hun verkeersgedrag (kennen, kunnen, willen)
- De leerlingen zijn zich bewust van het feit wat een dode hoek voor een bestuurder van een groot voertuig betekent en zijn bereid deze informatie toe te passen in hun dagelijkse deelname aan het verkeer (kennen, kunnen, willen)
- De leerlingen weten aan het eind van de les dat verkeer een samenspel is tussen verschillende verkeersdeelnemers en kunnen dit uitleggen aan de leerlingen om zich heen (kennen en kunnen)
- De leerlingen weten aan het eind van de les dat iedereen een fout kan maken in het verkeer en kunnen voorbeelden noemen (kennen en kunnen)
- De leerlingen weten aan het eind van de les dat er onverwachte situaties kunnen optreden in het verkeer en kunnen een paar voorbeelden geven (kennen en kunnen)
- De leerlingen zijn zichzelf bewust van hun eigen gedrag in het verkeer rondom dode hoek, kunnen dit benoemen en zijn gemotiveerd dit aan te passen in hun verkeersgedrag(kennen en kunnen)
- De leerlingen kunnen aan het eind van de les uitleggen wat een goed samenspel tussen hen (voetgangers/fietsers) en een chauffeur van een groot voertuig kan bevorderen, leggen dit aan elkaar uit en zijn bereid dit toe te passen in hun verkeersgedrag(kennen en kunnen)
- De leerlingen zijn zich aan het eind van de les bewust dat een alerte houding belangrijk is in het verkeer, kunnen het waarom hiervan uitleggen en zijn bereid deze alerte houding toe te passen in hun verkeersgedrag (kennen en kunnen)
- De leerlingen kunnen aan het eind van de les ook anderen het belang van de plaats nabij een groot voertuig vertellen en proberen de anderen te motiveren om deze kennis toe te passen in hun verkeersgedrag (kennen en kunnen)
- De leerlingen kennen aan het eind van de les de risico’s rondom groepsgedrag en weten dat ze zelf verantwoordelijk zijn voor hun eigen gedrag in de groep en ze zijn bereid dit toe te passen in hun verkeersgedrag (kennis, kunnen en willen)
Dag van uitvoering van het project
De vrachtauto komt op de desbetreffende basisschool met twee ervaren gastdocenten. De leerkracht heeft een veilige parkeerplek voor de vrachtauto afgezet en een nieuwsbrief verspreid aan de ouders.
De vijf onderdelen van het project nader beschreven:
*Interactief inleidend gesprek
In de klas hebben de gastdocenten een interactief gesprek met de leerlingen om hun voorkennis te activeren. De gastdocenten leggen aan de leerlingen de doelstelling van de les uit en vervolgens de begrippen dode hoek, groot voertuig en anticipatie. Interactief lesgeven maakt dat de leerlingen betrokken worden bij het onderwerp, ze activeren hun voorkennis over het onderwerp en over verkeer. Ze kunnen meepraten, meedenken en oplossingen aandragen.
*Kijken van een verkeersfilm
Na het interactieve inleidende gesprek gaan de leerlingen een verkeersfilm kijken onder begeleiding van de gastdocenten (https://youtu.be/wFGe47yB9G4). Hier is bewust voor gekozen. Uit ervaring is gebleken dat veel scholen de film niet vertonen als van ze gevraagd wordt om dit in voorbereiding op het project te doen. In deze film komen drie verschillende groepen bij elkaar in één scene.
- Een moeder brengt, voordat ze naar het werk gaat, haar kinderen naar school en is te laat….
- Een vrachtwagenchauffeur is aan het zoeken naar zijn los/laadadres
- Een groepje tieners fietst naar school.
De film is herkenbaar voor de meeste verkeersdeelnemers. Aan het eind van de film komen de genoemde drie groepen samen in een bepaalde verkeersituatie. Deze film is bij uitstek geschikt om het gesprek aan te gaan met de leerlingen. Doordat er veel herkenbare situaties in zitten, roept het op tot reactie en kunnen de leerlingen een voorbeeld uit zijn/haar eigen ervaring vertellen. Voordat de leerlingen de film gaan kijken krijgen ze een kijkopdracht mee: ‘wat gaat goed en wat gaat minder goed, wat valt je op, wat zou je anders doen’. Aan het eind van de film worden deze punten met elkaar besproken en krijgen de leerlingen gelegenheid om eigen ervaringen in het verkeer te delen. Er worden op deze manier meerdere actuele verkeersonderwerpen besproken. Daarna gaat de klas uiteen in twee groepen van ca. 15 leerlingen. De eerste helft blijft in de klas en kan verder met hun schooltaken, de andere helft gaat mee naar de vrachtauto onder begeleiding van een aanwezige (verkeers)ouder of gastdocent. Buiten wordt de groep weer opgesplitst in 7 á 8 leerlingen. Er wordt bewust in kleinere groepen gewerkt. Het werken in kleine groepen maakt dat de leerlingen langer hun aandacht vast kunnen houden, minder genegen zijn tot afleiding, er is meer interactie mogelijk en kinderen voelen zich vrijer om vragen te stellen. Eén groep gaat in de cabine zitten en krijgt uitleg van de gastdocent die rijinstructeur is. De andere groep krijgt buiten rondom de vrachtauto uitleg van de andere gastdocent.
* Ontdekken en ervaren in de vrachtauto
De gastdocent wijst in de spiegels de dode hoeken aan. Ook wijst hij door de ramen aan waar hij andere verkeersdeelnemers echt niet ziet. Er zijn (dode hoek)camera’s en dode hoekspiegels aan de vrachtwagen bevestigd. Op het schermpje in de cabine laat hij zien hoe hij zicht krijgt op de dode hoeken van de vrachtauto. Ook geeft hij aan, dat wanneer de camera of het scherm het niet doet of als deze niet geïnstalleerd is, hij niet kan zien wat er staat binnen het huidige zicht van de camera. Hij benadruk dat ondanks nieuwe technologieën een groot voertuig nog steeds dode hoeken heeft, dit kan nooit voor 100% afgedekt worden. Hij laat de leerlingen dit zelf ervaren door het groepje, dat buiten instructie krijgt, in de dode hoeken van het voertuig te laten verdwijnen en weer tevoorschijn te laten komen. Door de leerlingen zelf te laten ervaren wat een chauffeur in een groot voertuig ervaart, wordt de leerlingen bewust gemaakt van hun eigen gedrag in het verkeer. Door de leerlingen zelf te laten ervaren, raken ze meer betrokken. Deze betrokkenheid kan er voor zorgen dat, wanneer ze zelf in de buurt van een groot voertuig komen, ze precies weten hoe ze moeten handelen en dat ze anderen op de gevaren kunnen wijzen. Verder wijst de gastdocent erop dat het belangrijk is om alert te zijn in het verkeer, dat je eigenlijk in moet kunnen spelen op een fout van een ander. Na vijftien minuten ruilen de groepjes.
* Ontdekken en ervaren buiten de vrachtauto (incl. verkeersouder)
De gastdocent loopt samen met het groepje om de vrachtauto heen. Buiten de auto ligt een mat waarop de dode hoeken en goede zichtbare plaatsen van een groot voertuig aangegeven worden. De instructeur vraagt de leerlingen wat ze zelf doen in de buurt van een groot voertuig en wat ze denken dat een chauffeur ziet. In samenspel met het groepje binnen verdwijnen de leerlingen in de dode hoeken, gaan ze op de goede plekken staan waar ze zichtbaar zijn en maken contact met de leerlingen die in de vrachtauto zitten, door de leerlingen in de spiegels op te zoeken. De leerlingen ontdekken de dode hoeken rondom de vrachtauto, de gevaren, zoals het uitscheren bij het maken van een bocht maar ook de veilige plek rechts en ruim achter of voor de vrachtauto Op een ontspannen manier neemt de gastdocent de omschreven leerdoelen (ongemerkt) door met de leerlingen. De leerlingen ervaren zelf en leren het geleerde zelf toe te passen in een echte verkeerssituatie door deze manier van lesgeven. De les wordt afgesloten met een praktijktoets in een verkeerssituatie rondom de vrachtauto. Zo kan de gastdocent zien wat de leerlingen geleerd hebben en zichtbaar maken hoe het gedrag van de leerlingen veranderd is.
* Nulmeting en evaluatie
Voordat de vrachtauto op school komt heeft de school informatiemateriaal ontvangen. Dit is praktische informatie omtrent de uitvoering en informatie om in de nieuwsbrief van school te plaatsen. Aan de leerkracht van groep 7 of 8 wordt gevraagd om voorafgaand aan het project de leerlingen online een aantal vragen over de dode hoek te laten beantwoorden via een digitale enquêtetool. Ook wordt de leerkracht gevraagd deze enquête door de ouders van zijn leerlingen in te laten vullen. Zo hebben we, voordat we op school aankomen, al een indicatie van de kennis van de leerlingen.
Aan het eind van de les komt de groep weer bij de vrachtauto samen om met elkaar het geleerde samen te vatten. De gastdocenten laten de leerlingen zelf het woord voeren en zorgen ervoor dat de leerdoelen terug komen in het gesprek. De gastdocenten vragen aan de leerlingen of ze iets nieuws geleerd hebben, hoe ze zelf in het vervolg zullen handelen op het moment dat ze in de buurt van een groot voertuig komen, of er iets veranderd is in hun denken, of ze het in een groep op dezelfde manier zouden doen en of ze anderen op de dode hoeken zullen wijzen nu ze dit allemaal weten.
Door de leerlingen zelf te laten vertellen, laten de gastdocenten hen herhalen wat ze geleerd hebben en is de kans groter dat de ervaringen die ze tijdens het project opgedaan hebben beter teruggehaald kunnen worden uit hun herinnering. Een juiste balans tussen theorie, praktijk en herhaling maakt dat het geleerde op een later moment toegepast kan worden.
Voordat de groep teruggebracht wordt naar de klas, wordt er een foto van de leerlingen voor de vrachtauto gemaakt. Deze foto wordt binnen twee weken via hun leerkracht aan de leerlingen verstuurd per e-mail. Aan de leerlingen en ouders wordt middels de enquêtetool opnieuw gevraagd om een aantal vragen te beantwoorden omtrent de dode hoek. Wanneer de leerlingen dit goed invullen maken ze kans op een prijs. Op deze manier hebben we het project nog een keer onder de aandacht gebracht, het geleerde nog een keer gevraagd en kunnen we een effectmeting uitvoeren van het project. De resultaten worden geanalyseerd en hiervan wordt een rapportage van gemaakt. Deze wordt verstrekt aan de opdrachtgever en dient voor eigen evaluatie.
Inzetbaarheid en gebruiksvoorwaarden
Het dode hoekproject wordt door twee ervaren gastdocenten uitgevoerd op de basisscholen. Het project zal per groepje van circa 15 leerlingen 45 minuten duren. De planning wordt in overleg met de scholen gemaakt.
De school dient te zorgen voor:
- een parkeerplaats waar de vrachtauto geparkeerd kan worden en waar het project veilig uitgevoerd kan worden.
- pionnen en afzetlint om de parkeerplek mee af te zetten.
- (verkeers)ouder die de groepjes leerlingen kan begeleiden van en naar de klas.
- het opdelen van leerlingen in groepjes van circa vijftien leerlingen.
- Uitvoering van de digitale nul- en nameting
- Vermelding van het project in de nieuwsbrief (volgens aangereikt format)
Aanvullende informatie
Evaluatieonderzoek
Op basis van de evaluaties uit de enquêtetool en de evaluaties van de gastdocenten wordt gemeten wat het effect is van de dode hoek lessen. Mocht dit effect bijna nihil zijn, zal onderzocht worden waar het project of de omstandigheden aangepast moeten worden. Jaarlijks vindt er een toetsing plaats van het project aan de actuele regelgeving en de gedragswetenschappelijke inzichten. Tweejaarlijks wordt het effect van het project middels een wetenschappelijk onderzoek onderzocht.
Conclusie
Het dode hoekproject is een project voor groep 7 en 8 van het basisonderwijs en klas 1 en 2 van het voortgezet onderwijs, waarbij de leerlingen bewust gemaakt worden van de dode hoeken van een groot voertuig en ze leren hoe ze het beste kunnen handelen in verkeersituaties met een groot voertuig. Dit wordt aangeboden door praktisch te oefenen, de leerlingen zelf te laten ontdekken in en buiten de vrachtauto, met ze in gesprek te gaan en ze een film te laten zien met herkenbare situaties. Buiten de les om is er een online nul- en nameting, die ook weer ingezet worden om voorkennis te activeren en leerlingen vaker met de lesstof in aanraking te brengen. Op deze manier wordt het onderwerp in verschillende werkvormen meerdere keren aangeboden, waardoor ze de lesstof steeds beter begrijpen en opnemen.
In dit project komen het tactische niveau en de persoonlijke levensdoelen niveau zoals beschreven in het leerdoelendocument aan de orde. De leerlingen leren situaties in te schatten, hoe ze zelf kunnen handelen in situaties en wat ze zouden kunnen veranderen. Het is een goede aanvulling op de bestaande theoretische verkeersmethodes, maar geen methode op zich. Het is juist van belang om een juiste mix van theorie en praktijk aan te bieden aan de leerlingen. Daar kan dit project goed voor ingezet worden.
