Jongeren lopen een grotere kans op ongelukken en ongevallen dan de gemiddelde Nederlander. Ze nemen meer risico en zijn zich minder bewust van eventuele gevolgen. Veel ongelukken kunnen voorkomen worden als zij een fractie van een seconde stil staan bij de risico’s. Speciaal voor scholen in het primair en voortgezet onderwijs heeft VeiligheidNL het lespakket Split the Risk ontwikkeld, dat leerlingen met verschillende opdrachten en praktische voorbeelden bewust maakt van risicogedrag en de gevolgen hiervan. In 2018 is het lespakket uitgebreid met een nieuwe lesmodule Afleiding in het verkeer.
Beoordeling
| 1. Keuze van te beïnvloeden gedrag | ★★★★★ |
| 2. Keuze van de doelgroep | ★★★★★ |
| 3. Het formuleren van leerdoelen | ★★★★★ |
| 4. Didactische uitgangspunten | ★★★★★ |
| 5. Inhoud en vormgeving | ★★★★★ |
| 6. Toetsing en evaluatie in programma | ★★★★★ |
| 7. Handleiding en draaiboek | ★★★★★ |
| 8. Implementatie van het programma | ★★★★★ |
| 9. Procesevaluatie / gebruikerservaringen | ★★★★★ |
| 10. Kwaliteit van de effectmeting* | ★★★★ |
N.b.: Er zijn maximaal vijf sterren per onderdeel te behalen.
*De kwaliteit van de effectmeting velt geen oordeel over het effect van het product
Uitleg over het toetsoordeel van deze interventie.
Praktische informatie
Contactgegevens: Branko Olij, e-mail: b.olij@veiligheid.nl, tel. 06 38322141.
Kosten: Prijs op aanvraag
Verschijningsvorm
Het lespakket bestaat uit meerdere klassikale lessen, van in totaal 4 tot 8 lesuren. In een online leeromgeving kunnen leerkrachten en docenten een handleiding doorlopen, en kan lesmateriaal worden gedownload. Het lespakket wordt ondersteund met filmmateriaal dat via de online omgeving wordt ontsloten. Daarnaast wordt via de online omgeving achtergrondinformatie over risicogedrag bij jongeren weergegeven. Ook wordt er bij gastlessen gebruik gemaakt van een werkboekje waarin de leerlingen opdrachten kunnen maken.
Korte karakteristiek
Aan de hand van een leuke test, een aantal experimenten en filmpjes van herkenbare situaties krijgen leerlingen inzicht in:
- Risicovol gedrag in het verkeer en mogelijke gevolgen;
- De relatie tussen eigen persoonskenmerken en risicovol gedrag;
- De werking van hun zintuigen, reactie- en inschattingsvermogen;
Methodiek
Het lespakket bestaat uit vier onderdelen:
Onderdeel 1 – Persoonlijkheidstest (0,5 lesuur):
De leerlingen kijken een introductiefilm en maken daarna de persoonlijkheidstest. Hiermee brengen ze hun eigen gedragskenmerken in kaart en koppelen ze die aan verkeers(on)veilig gedrag.
Onderdeel 2 – Het Testlab (1 tot 2 lesuren):
De leerlingen experimenteren op een praktische en uitdagende manier met hun zintuigen, reactie- en inschattingsvermogen in risicovolle situaties. Ze ontdekken via verschillende testjes de (on)mogelijkheden van hun zintuigen en hun eigen lichamelijke kwaliteiten.
Onderdeel 3 – CSI-analyse theorie (0,5 lesuur)
Aan de hand van een informatiekaart wordt met de leerlingen gesproken over risicofactoren.
Onderdeel 4 – CSI-analyse praktijk (0,5 lesuur)
Leerlingen analyseren een film met een risicovolle verkeerssituatie, waarin verschillende vormen van afleiding zijn verwerkt, aan de hand van een analysekaart.
Inzetbaarheid en gebruiksvoorwaarden
Split the Risk! is niet ontwikkeld om aansluiting te vinden bij één specifiek vak.
Op de middelbare school kan het lespakket goed worden uitgevoerd in de mentorlessen en in lessen maatschappijleer. Vaak komen in deze lessen al onderwerpen als veiligheid, risicogedrag en groepsdruk aan bod. Bovendien is een belangrijke voorwaarde om het lesmateriaal succesvol te maken dat er een zekere mate van vertrouwen is tussen de docent en de leerlingen. Alleen dan zullen de kinderen zich kwetsbaar op durven stellen. Vaak hebben mentoren en docenten maatschappijleer een goede vertrouwensband met hun leerlingen. Omdat het pakket veel informatie bevat over hoe het menselijk lichaam informatie vergaart en verwerkt, en op zijn omgeving reageert, is er ook aansluiting met het vak biologie. De experimenten van het testlab zouden uitgevoerd kunnen worden tijdens bewegingsonderwijs. Tot slot heeft het thema aansluiting met het vak verzorging of zorg en welzijn.
Het lespakket kan ook dienen ter invulling van (een deel van) een themaweek ‘verkeer’. De lessen bieden veel afwisseling: er is sprake van theorie en praktijk, er is digitaal materiaal in de vorm van films, de lessen zijn zowel klassikaal als groepsgericht. Bovendien raakt de inhoud aan het dagelijks leven van de doelgroep. Die combinatie zorgt ervoor dat leerlingen hun aandacht gedurende meerdere lesuren bij de inhoud kunnen houden.
Aanvullende informatie
Binnen alle 4 de onderdelen van het lespakket zijn er mogelijkheden voor lesuitbreidingen en differentiatieopdrachten voor HAVO/VWO.
Ter aanvulling op het lespakket kunnen scholen er voor kiezen om een ‘Ouderavond Brein & Branie’ te organiseren. Tijdens de ouderavond wordt de film ‘Brein & Branie: Jongeren en ongelukken’ getoond. Met behulp van een online handleiding krijgt de school handvaten aangereikt om met de ouders in gesprek te gaan over de werking van de hersenen van hun puber, risicogedrag van hun kind en het beïnvloeden daarvan.
Evaluatieonderzoek
In het schooljaar 2021-2022 hebben 4 studenten van de Universiteit Utrecht een onderzoek samen met VeiligheidNL uitgevoerd. Binnen het onderzoek is het effect en het proces van het lespakket geëvalueerd. Het doel van het onderzoek was om inzicht te krijgen of het lespakket werkt, hoe het werkt en onder welke voorwaarden. De effectevaluatie bestond uit een voormeting en nameting bij leerlingen, met zowel een interventiegroep (die het lespakket volgde) als een controlegroep. Daarnaast zijn er procesevaluaties bij leerlingen, docenten en (coördinatoren van) gastdocenten uitgevoerd. Hierbij een overzicht van enkele resultaten:
- In totaal hebben 227 leerlingen, 7 docenten, 6 gastdocenten en 2 coördinatoren van gastdocenten meegewerkt aan het onderzoek;
- Het lespakket gaat in op verkeersonveilige gedragingen die door de doelgroep werden vertoond.
- De scores zijn binnen de interventie- en controlegroepen niet significant verbeterd of verslechterd tijdens de onderzoeksperiode.
- Het lespakket werd goed geaccepteerd door leerlingen, docenten en (coördinatoren van) gasdocenten, waarbij met name het testlab, de persoonlijkheidstest en de gastles goed werden beoordeeld.
- De implementatie van het lespakket werd goed beoordeeld door docenten en (coördinatoren van) gastdocenten, met name wegens de beschikbaarheid van (online) materialen en de communicatie.
Conclusie
Met Split the Risk leren jongeren om risico’s beter in te schatten en daar slimmer mee om te gaan. Of het nu gaat om risico’s nemen in huis, op vakantie, tijdens het uitgaan, op het werk of in het verkeer.
